Het einde van de 40dagentijd. In onze kerk wordt in de Paasnacht een viering gehouden waarin het langzaam lichter wordt. Vanuit het donker buiten, komt een nieuwe Paaskaars in de kerkzaal. Licht wordt gedeeld, oude teksten klinken. Over de chaos en duisternis op aarde, het licht, de zee, het land, Gods schepping, de mens en zijn rol op deze wereld.
We staan stil bij de doop, dat oude teken van Gods verbondenheid met ons. En zien hoe het brood wordt gebroken en wijn wordt geschonken. Het wordt me aangereikt. De viering raakt me diep.
Vrijheid en vrede, licht en leven zijn aan het Paasfeest verbonden. Maar dat gaat niet vanzelf. Eerder schoorvoetend en mysterieus. Misschien zelfs alleen als wij eraan meedoen. Als wij onze angsten onder ogen zien en beseffen waar we tekort schieten. Als wij ons laten bevrijden en misschien zelf wat licht gaan geven. Zo is de Heer waarlijk opgestaan. Halleluja.
Mysterie, verwondering, verbinding met mensen en de natuur, ik hoor het in dit hoopvolle lied.
Gezegend Paasfeest! Laat de vlam branden. Ga met God.
Vandaag is het stille zaterdag. Het verhaal lijkt stil te staan, de verandering teniet gedaan. Maar onzichtbaar, ergens buiten ons blikveld, is van alles in beweging gezet. Verandering op komst! Wacht op de Heer… De toekomst is al gaande!
Palmpasen in de NoorderLichtkerk. Waar hoop jij op? De grote mannen hoopten op een rustige tijd en geen gemorrel aan hun macht. Michal hoopte op een echtgenoot die de koninklijke en stoere en dominante koning wilde spelen. En dan komt er een man, David, die in z’n ondergoed danst voor de kist die een teken is van de Eeuwige. Op een ezelin komt stap voor stap een koning binnen, Jezus, die door het volk Zoon van David wordt genoemd, maar waar zie je dat dan aan?
Zo viel de vraag bij ons in de kerk binnen: waar hoop jij op? En je mocht de vraag ook ombuigen: wat kan jij, wat wil jij ontvangen? Na de preek lagen briefjes en pennen klaar. Een flink aantal is ingevuld, ruim 25 briefjes kwamen ook bij de kinderdienstleiding terug. Mooi om te zien wat er uit kwam. Een soort samenvatting maken is best lastig, meerdere reacties noemden dingen in combinatie met elkaar. Toch is er duidelijk een lijn van hopen en verwachten te vinden.
Op tien briefjes kwam het woord vrede voor. Soms in combinatie met recht, met voedsel, met Oekraïne, de wereld, verzoening tussen volken, acht keer dus ‘wereldse vrede’. Vrede kwam ook nog twee keer anders voor: innerlijke vrede, en dat ik het mooie zie in kleine dingen. Dat alle mensen op de wereld zich veilig voelen op de plaats waar ze wonen – zo vertaal ik de hoop ‘dat ons land niet volstroomt met asielzoekers’, van één briefje.
Verbinding, verbondenheid werden zes keer genoemd. Dat we leven in harmonie, begrip hebben voor elkaar. Dat oud en jong elkaar vasthouden. Ook de boeren, staat er op een briefje bij. Eén schrijft: op gezond verstand – dat we luisteren en onze ideeën kunnen aanpassen als dat nodig is.
De hoop strekte zich ook over het persoonlijk leven. Een rustige oude dag. Of: dat ik mijn examen zal halen. Naast deze twee wensen staan ook soortgelijke wensen voor anderen: dat wie pijn heeft daar mee kan omgaan. Dat mijn kleinkinderen op een gezonde aarde kunnen leven, als ik er niet meer ben. Dat de kinderen dansen en zingen, en niet alleen op schermpjes kijken – en dat ik dan mee kan doen. Een van de kerkgangers streepte door wat ze eerst had geschreven en vatte het samen: dat ieder zich geliefd weet.
Een paar keer klonk hoop over de kerk, maar niet in grote aantallen, drie reacties: ik hoop op een levende gemeente, dat ons gebouw nog lang zal bestaan, op een volle kerk. En in het verlengde: ik hoop op een nieuwe hemel en een nieuwe aarde – en dat ik het geloof daarin behoud!
In de kerkdienst hebben we ook samen gebeden. Daarin deelden we wat we hopen en geloven, de liefde die ons draagt. Deze woorden hoorden daarbij, twee delen uitgesproken door twee kinderen:
Trouwe God, dank U dat we bij elkaar kunnen zijn. We zijn allemaal anders, en toch horen we bij elkaar. We danken voor grote en kleine mensen die elkaar moed geven, die hand in hand kunnen lopen en liefde delen.
Dank U, God, dat we kunnen zingen en dansen. En dat U met ons meedoet, We danken U dat Jezus op zijn ezeltje met ons meegaat. We bidden U voor mensen die alleen gaan. En voor mensen die niet meer kunnen zingen en dansen. Dat er dan iemand is die bij hen gaat zitten en luistert.
Dank U, God, dat we kunnen dansen en zingen. En dat U met ons meedoet. We danken voor bomen die met de takken zwaaien, en voor bloemen die gaan bloeien in de lente. We bidden om al het verdriet van de natuur die kapot gaat. Dat er mensen zijn die daar iets tegen willen doen.
Werk van Eeva Ryynänen, getiteld Kesän lapsii (kind van de zomer)
Over het thema “HOOP” heb ik mijn gedachten laten gaan. Hoe dat in woorden te vatten. Ik hoop dat het is gelukt.
Hoop wordt geflankeerd door Geloof en Liefde, lezen we in de bijbel. Je kunt het ook zo zien dat hoop wordt ondersteund aan beide kanten.
Wat een bijzondere rol heeft hoop. Het werk is af, de taak is verricht en je hoopt er maar het beste van. Dan is het afwachten, op hoop van zegen, je kunt er niets meer aan doen.
Heel moeilijk is het om die hoop te verbinden met vertrouwen dat het hoe dan ook goed komt. Alleen met dát vertrouwen kan er rust van uitgaan.
Afgelopen zondag vierden we Palmpasen in onze gemeente. Elke bijdrage van ieder die er bij was, maakte dat de viering stond als een huis, een hoopvol begin van deze Week. Hebt u dat ook zo ervaren?
In de geschiedenis van het lijden is er nog een weg te gaan, maar het licht van Pasen gloort al.
Er moeten mensen zijn die zonnen aansteken – Toon Hermans
Er moeten mensen zijn die zonnen aansteken, voordat de wereld verregent.
Mensen die zomervliegers oplaten als het ijzig wintert, en die confetti strooien tussen de sneeuwvlokken.
Die mensen moeten er zijn.
Er moeten mensen zijn die aan de uitgang van het kerkhof ijsjes verkopen, en op de puinhopen mondharmonica spelen.
Er moeten mensen zijn, die op hun stoelen gaan staan, om sterren op te hangen in de mist.
Die lente maken van gevallen bladeren, en van gevallen schaduw, licht.
Er moeten mensen zijn, die ons verwarmen en die in een wolkeloze hemel toch in de wolken zijn zo hoog
ze springen touwtje langs de regenboog als iemand heeft gezegd: ‘kom maar in mijn armen’
Bij dat soort mensen wil ik horen Die op het tuinfeest in de regen blijven dansen ook als de muzikanten al naar huis zijn gegaan
Er moeten mensen zijn die op het grijze asfalt in grote witte letters ‘liefde’ verven
Mensen die namen kerven in een boom vol rijpe vruchten omdat er zoveel anderen zijn die voor de vlinders vluchten en stenen gooien naar het eerste lenteblauw omdat ze bang zijn voor de bloemen en bang zijn voor: ik hou van jou
Ja, er moeten mensen zijn met tranen als zilveren kralen die stralen in het donker en de morgen groeten als het daglicht binnenkomt op kousenvoeten
Weet je, er moeten mensen zijn, die bellen blazen en weten van geen tijd die zich kinderlijk verbazen over iets wat barst van mooiigheid
Ze roepen van de daken dat er liefde is en wonder als al die anderen schreeuwen: alles heeft geen zin dan blijven zij roepen: neen, de wereld gaat niet onder en zij zien in ieder einde weer een nieuw begin
Zij zijn een beetje clown, eerst het hart en dan het verstand en ze schrijven met hun paraplu ‘i love you’ in het zand omdat ze zo gigantisch in het leven opgaan
en vallen en vallen en vallen en opstaan
Bij dát soort mensen wil ik horen die op het tuinfeest in de regen blijven dansen ook als de muzikanten al naar huis zijn gegaan
Ik ben ontzettend veel en vaak met muziek bezig, vooral als ik een tijdje aan het werk ben (zoals nakijken van toetsen). Vaak heb ik dan achtergrondmuziek aanstaan uit de Spotify-afspeellijsten ’to do list’, ‘brain beats’ of ‘music for study’. Instrumentale muziek met veel herhaling en patronen, zodat je gedachten lekker kunnen stromen, dat werk. Zo af en toe komen er dan nummers voorbij die meer raken en mij uit de concentratie halen. Deze nummers zeggen -ondanks dat ze instrumentaal zijn- een heleboel, en roepen veel emotie op. Zulke nummers verdwijnen bij mij dan automatisch in een afspeellijst ‘voor later’. Die is inmiddels gevuld met ruim 5 uur aan muziek die ik ooit nog eens hoop te gebruiken voor een (theater)productie, kunstinstallatie of video. Veel nummers uit die lijst staan er in omdat ze bij sterke emoties passen, zoals boos, gelukkig of heroïsch.
In hoeverre je de apotheose van deze Stille Week als een heldendaad ziet is aan jou, voor mij heeft het meer iets weg van ultieme nederigheid. Hoe dan ook wachten en verlangen we samen naar het Licht dat tijdens de Paaswake zal stralen. Vol hoop beleven we deze week, ieder op hun eigen manier. Twee nummers uit mijn afspeellijst die deze week vaak naar boven komen wil ik graag met jullie delen. De één wat meer ingetogen en kalm, de ander juist met een stevige beat. Maar beiden passen ze voor mij bij de emotie ‘hoop’. Door het nummer heen klinkt een hoopgevende melodielijn die telkens wordt doorkruist met wrange geluiden. Het hopen, wachten en verlangen gaat immers niet vanzelf en gemakkelijk, maar kent onderweg moeilijke stukken en bitter smakende momenten. Ik hoop dat deze nummers voor jou ook wat kunnen betekenen. Kies er één (of allebei), luister het vooral helemaal af en laat je meevoeren. Ik wens je een goede Stille Week!
Deze afbeelding is van Marja van ’t Wel en heeft als titel “vreugde”.Wij zijn mensen, verbonden met andere mensen. Sociale structuren, familie, vrienden, werkleven, kerk, land, volk. Zoveel verbanden waarin ieder mens een eigen plaats inneemt. Waarin mensen elkaar ontmoeten, elkaar dragen en soms ook laten vallen.
“Ontmoeting
raakt
verlicht
geeft vreugde”
Een ingrijpende ontmoeting kan iets in beweging zetten. Je oriëntatie verandert. Je maakt andere keuzes. Misschien pas je niet meer binnen bestaande structuren. Je valt eruit. Een evenwicht is verstoord. Jij als veranderd mens zoekt opnieuw verbinding met je omgeving. Als dat eenzaam of onveilig voelt kunnen woorden van Clara van Assisi helpend zijn:
“Wat je houvast is
blijf daaraan vasthouden.
Wat je doet
blijf dat doen.
Laat niet los,
loop snel en lichtvoetig,
zonder je voeten te stoten,
zonder stof op te gooien.
Veilig, blij en opgewekt.
Ga bedachtzaam je weg
en geniet er intens van.”
Vreugdevol op weg tussen houvast en verandering in.
De mensenzoon moet omhoog worden geheven, zodat iedereen die gelooft, in Hem eeuwig leven bezit.
Johannes 3:14b.15
‘Ik heb een meditatie bij het hongerdoek van Haïti geschreven.’ Zo begroette mij een collega toen wij elkaar tegenkwamen. Hij was een keer in onze gemeente op bezoek geweest en werd toen getrakteerd op een lekkere Haïtiaanse maaltijd. Dat was blijven hangen. En daarom legde hij die link tussen het bijzondere doek en mij. En hij vertelde mij over dit doek:
“Het doek stamt uit 1982 en is gemaakt door Jacques Chéry. Hij laat ons door zijn ogen kijken naar de werkelijkheid van zijn land en naar het lijden en sterven van Jezus Christus. Uit de verbinding van beiden komen indrukwekkende beelden voort, waarin het oude verhaal in onze tijd tot leven komt. Wat voor ons, als westerse kijker bijzonder opvalt is, dat de meeste figuren gekleurd zijn. Ook Jezus is een donker gekleurde man. Hij staat symbool voor de lijdende mens, maar hij is ook de Zoon van God die bevrijdt.
Op het hongerdoek hangt Jezus niet aan een kruis, maar aan een boom – een oud symbool dat diep raakt. Deze boom is geworteld in de rampen van deze wereld: natuurgeweld, oorlog en vlucht. Maar in elk van de rampen zit ook een stukje hulp en medemenselijkheid verborgen.”
Zover mijn collega. Als wij deze week met elkaar uit de Bijbel over de laatste dagen van Jezus op aarde lezen, dan horen wij niet alleen een oud verhaal, maar een symbool voor de werkelijkheid van onze wereld, waarin iets van Gods liefde zichtbaar kan worden. Ik ben benieuwd welke link wij tussen het leven van nu en de woorden uit de bijbel leggen.
Eén van de meest indringende boeken die ik ooit las, was het boek ‘Diepe Rivier’ van Shusaku Endo. Hij was een Japanse schrijver die schreef op het raakvlak van geloof, cultuur en interreligieuze thematiek.
Het boek gaat over een priester die al in zijn studententijd een paria was door de vragen die hij stelde en de ongemakkelijkheid die hij ervoer in relaties. Hij noemt God, waarmee hij voortdurend in strijd ligt, de Ui. Hiermee verwijzend naar het gegeven dat God achter elke schil weer een ander perspectief geeft. Een paria blijft hij ook in zijn priesterschap.
Uiteindelijk vinden we de priester terug aan de Ganges, een heilige rivier in India. Gekleed in de armoedige kleding van die streek, besteedt hij zijn leven om zieken en gewonden naar de Ganges te dragen om zich te baden (een heilig ritueel). Dat doende wordt hij op een dag vermoord. In de wetenschap dat hij de dienstbaarheid die de Ui van hem vroeg, beantwoord heeft.
Nu heeft dienstbaarheid vele kleuren. Het boek ‘Diepe rivier’ leert mij dat dienstbaarheid zich uitstrekt naar mensen die geen stem hebben, geen aanzien ook, en over religieuze grenzen. Niet dat we de manier van leven van de hoofdpersoon moeten of kunnen overnemen. Dienstbaarheid begint dicht bij huis. Maar zeker is dat voor onze dienstbaarheid inspiratie nodig is. Deze week vond ik die inspiratie in het Taizelied ‘Meine hoffnung und meine freude’
Jezus heeft er enerverende weken op zitten. Hij heeft wonderen gedaan, verhalen verteld, uitleg gegeven, gebeden, kilometers gelopen, gevaren, duizenden mensen ontmoet… Nu gaat Zijn verhaal toe naar de afronding (of de herstart?): Hij gaat Jeruzalem binnen.
Heel veel mensen hebben inmiddels van Jezus gehoord of laten zich opzwepen door de menigte en hun wens tot verandering. Jezus gaat de stad binnen op een ezel. Twee eeuwen daarvoor was dat al voorzegd door Zacharia:
Juich, vrouwe Sion, Jeruzalem, schreeuw het uit van vreugde! Je koning is in aantocht, bekleed met gerechtigheid en zege. Nederig komt hij aanrijden op een ezel, op een hengstveulen, het jong van een ezelin.
Zacharia 9:9
Een nederige, zachtmoedige koning. Maar hopen de mensen daar eigenlijk wel op? Ach, we kennen het verhaal. De realiteit valt tegen, past niet in de plaatjes, de verwachtingen.
Hoe zit het met jou? Waar hoop jij op?
(Wil jij daar iets van delen in deze laatste week voor Pasen? Woord, beeld, muziek is van harte welkom!)
Ieder jaar is het weer kiezen: welke lezingen gaan we horen in de Paasnacht? De oude liturgie van de Paaswake heeft 12 bijbellezingen, van Genesis door tora en profeten heen, via de brieven naar het Paasevangelie. In een kloosterkerk trekken ze daar gerust drie uur voor uit, of zelfs een hele nacht, maar in een gewone gemeente selecteren we, knippen we er stukjes uit, het is toch mooi als we na een ruim uur klaar zijn. Morgen komt de Paasmorgendienst toch ook nog! Trouwens, ook wie ze alle 12 leest krijgt een beperkte selectie, met veel knipwerk.
En zo komt het dat ik alle jaren de lezing uit Ezechiël 36 over het hoofd zag. Vier verzen, over mensen die een ander hart krijgen, mooi, maar het is nóg weer een beeld van een mens erbij. Totdat ik dit jaar eerder begon, in de verzen die niet in het rooster staan:
Mensenkind, profeteer tegen de bergen van Israël, zeg tegen de bergen en tegen de heuvels, tegen de rivierbeddingen en tegen de dalen: “Dit zegt God, de HEER: bergen van Israël, jullie bomen zullen weer uitlopen en vrucht dragen voor mijn volk Israël, want hun komst is ophanden. Ik zal mij naar jullie toewenden, en jullie zullen weer worden bewerkt en ingezaaid. Ik zal veel mensen op je laten wonen, heel het volk van Israël, en de steden zullen weer worden bewoond, de puinhopen weer worden opgebouwd. Er zullen veel mensen en dieren op je wonen, en ze zullen talrijk en vruchtbaar zijn.”
Ezechiël 36, fragmenten van vers 1-11
Schokkend haast, hoe direct de profeet de ‘natuur’ aanspreekt. Dat woord bestaat helemaal niet in de bijbel – het gaat hier over alles wat ons omgeeft, waar wij deel van uitmaken, die hele bewoonbare wereld, de hof van Eden en alles wat zich daaromheen gevormd heeft. God zelf beurt de bergen en heuvels, bomen en rivieren op: jullie doen weer mee in het grote geheel. Niet verpletterd meer door laarzen, door verwoesting, maar verzorgd, vruchtbaar, levengevend, ontvangend, delend.
De Mens in het Midden, dat was lange tijd de manier om de bijbel te lezen. En van de mens dan vooral de ziel die gered moest worden. Dan is zo’n lezing als deze schokkend: de profeet ziet alles als in één beeld, en als hij iets moois wil schilderen doet alles mee. Het helpt mij om de psalmen die zingen van bomen, rivieren, bergen beter te begrijpen. Het is niet ‘maar beeldspraak’, maar het is een manier van kijken die de mijne wil veranderen. Zie je het landschap? Soms pijnlijk gekwetst, schuldig door de veldslagen, de massamoorden, de vernietiging – als het aan God ligt gaat dat voorbij. Ook dat is de bijbel, op weg naar Pasen. Verander je blik, kijk anders, zegt dat oude boek.
En ja, ik zie er ook beelden bij die eerder bij Goede Vrijdag stilstaan. De verwoeste olijfbomen op het land van Palestijnse bomen, de steden in Oekraïne die niemandsland zijn geworden. Dan wens ik dat die stem weer klinkt: ‘Mensenkind, roep tegen de bergen, de rivieren, de dalen, de verwoeste steden…’
De roep tot dankbaarheid kwam deze week via facebook. Daar was een vrouw van 90 jaar aan het woord. In haar leven had ze zich toegelegd op het schilderen van iconen. Nu was ze gevallen en haar schouder was beschadigd. Met de fysio- en ergotherapie werd ze geholpen om andere spieren in haar schouder te mobiliseren zodat ze weer kon schilderen.
Ze was bezig met bovenstaande icoon. Op een gegeven moment kijkt ze op en kijkt de camera in. Ze zegt:
“Waar dankbaarheid de boventoon voert, lost het verdriet op.”
Het raakte mij en ik (h)erken de waarheid van deze roep tot dankbaarheid. Wat me ook opviel was hoe open en uitnodigend dit gezegde naar voren werd gebracht.
Geef je vandaag eens over aan dit antroposofische verhaal over Moeder Aarde (daar is ze weer!) en de Wortelkindjes. Als je jeuk krijgt van de stem -ik wel- probeer dan toch gewoon eens open naar de beelden te kijken en het verhaal te beleven.
Wortelkindjes
Ik vind het mooi hoe in dit verhaal Moeder Aarde, elk jaar opnieuw, de wortelkindjes roept en in beweging zet. Door haar roep maakt het nieuwe seizoen zich op, komen de lentekleuren tevoorschijn, vieren we de zomer en kruipen we in de herfst richting de winter weer in onze beschutte holletjes.
Dat ritme van de seizoenen met elk hun eigen charme past voor mij bij Pasen. Weer die inkeer, dat overdenken, dat lijden en het Feest. Zoals ik elk jaar verrast ben dat de tuin weer groen wordt (Zie je al die knoppen al? Was het echt zo groen en kleurig vorig jaar?), zo verrast Pasen me ook elk jaar weer.
De roep van Moeder Aarde, om mee te bewegen, te veranderen. De roep van Pasen om mee te bewegen, te veranderen. Wat zou mijn antwoord kunnen zijn…?
Gisteren zag ik een man in de straat Met een oude gitaar En een hoed vol verhalen Ik vroeg een liedje En hij zong er een paar Maar toen ik vroeg Hoe kan ik betalen Zei hij: ik geef niet om geld of eer Maar geef jezelf Dan geef je me meer
Sta nu op Neem je bed op en wandel Want de tijd van slapen is voorbij Ga de straat op met je hele handel Neem je hond en je kat Je konijn en je schildpad Laat je kanarie maar vrij En volg mij
Gisteren kwam er een vrouw aan m’n deur Met een bol van kristal En een boek vol geheimen En ze zei: jij bepaalt wat gebeurt Maar toen ik vroeg Hoe kan ik dat rijmen Zei ze: ik geef je geen ja en geen nee Maar neem m’n hand En ga met me mee
Gisteren zag ik een kind op het strand Met een schep in z’n hand En ogen vol dromen En hij vertelde mij van een land Maar toen ik vroeg Hoe kan ik daar komen Zei hij: ga niet over land of zee Maar kijk me aan Dan neem ik je mee
Sta nu op Neem je bed op en wandel Want de tijd van slapen is voorbij Ga de straat op met je hele handel Neem je hond en je kat Je konijn en je schildpad Laat je kanarie maar vrij En volg mij
In havo 5 lezen we boeken, korte verhalen en gedichten, ter voorbereiding op het mondelinge examen. Een gegeven vanuit de opgegeven en verplichte literatuurlijst. Menig leerling zou al bij voorbaat de iphone pakken en diep zuchten bij het idee van lezen. Zo niet mijn leerlingen op Bartiméus, die goed meedoen in de kleine klassen en poëzie een welkome afwisseling vinden.
Onderstaand gedicht lazen we eerder deze week en vonden we passend in deze tijd. Mooie reacties kwamen er. Mooie zuchten (och, die arme lammetjes), stralende zon door het raam en een moment van welbevinden in de klas.
De komende week gaan we op pad met het verhaal van Lazarus. Of nu ja, is het eigenlijk wel het verhaal van Lazarus? Er zijn best veel belangrijke spelers in dit verhaal.
Het begint met: “Er was iemand ziek, een zekere Lazarus uit Bethanië, in het dorp waar Maria en haar zus Marta woonden” Maria en Marta laten Jezus roepen: Help! We hebben je nodig! Jezus hield veel van hen, maar bleef toch nog twee dagen waar hij was. Vervolgens vertrekt hij alsnog, met zijn leerlingen. Marta komt hem tegemoet:
Marta zei tegen Jezus: ‘Als U hier was geweest, Heer, zou mijn broer niet gestorven zijn. Maar zelfs nu weet ik dat God U alles zal geven wat U vraagt.’
Johannes 11:21,22
Maria zegt later het zelfde. We riepen je toch? Waarom kwam je niet meteen? In Jezus trekken een hoop emoties voorbij: bewogenheid, ergernis, … Maar dan staat Hij bij het graf van Lazarus en roept Hij: Komnaar buiten!
Ook dit verhaal in Johannes roept weer van alles op. Ik denk dat je dagen kunt vullen met studies, gedachtewisselingen over dit verhaal. Bij mij haakt “het roepen”. Maria en Marta roepen Jezus, Jezus roept Lazarus. Er zit actie in, maar ook reactie. Het doet me denken aan andere verhalen in de Bijbel waarin geroepen wordt (ik denk aan Samuel, de Psalmen, Job, de vissers bij het meer, …) . Wie roep jij als je hulp nodig hebt? Luistert er dan iemand? Word jij wel eens geroepen? Luister jij dan?
Dat is de vraag om deze week over na te denken, door te praten. Wie roep jij en wie roept jou?
Al jaren draag ik een bril. De laatste jaren dubbelfocus. Zonder bril zie ik wat veraf is vaag en van dichtbij kan ik kleine lettertjes bijna niet lezen. Met bril zie ik alles beter. Ik ben blij met mijn hulpmiddel. Al is niet alles wat ik zie mooi.
Vorige week woensdag: verkiezingen. We kregen een lijst met alle partijen en alle kandidaten in de brievenbus. Wat moet ik willen? Sommige partijen focussen op één onderwerp. Andere formuleren hun doelstellingen zo algemeen, dat ze vaag worden. Want hoe moet je goede huisvesting, zorg, onderwijs, sociaal beleid, economie en milieu in concreet beleid vertalen? Is er een vari- of dubbelfocusbril voor partijprogramma’s?
Natuurlijk kunnen we door goed te kiezen een steentje bijdragen aan de leefbaarheid van onze aarde. Dat hoort bij goed rentmeesterschap, al komt die term niet meer voor in de partijprogramma’s. Gemakkelijk is het niet om door al die partijbomen het grote bos van een leefbare wereld te blijven zien.
Maar dichter bij huis is er ook een wereld te winnen. In het omzien naar elkaar, kijken wat de ander nodig heeft. Je naaste liefhebben als jezelf is moeilijk genoeg, maar goed om op te blijven focussen.
Ik laat mij soms graag muzikaal verrassen en verrijken op YouTube. Ooit stuitte ik op de Russische band Yo Отава Ё (Otava Yo) en het Oekraïense Dakhabrakha. Als ik nu de reacties lees onder de muziek staat het vol haat of juist steunbetuigingen. Voor en tegen. Zwart of wit, maar in mijn afspeellijst zo verenigbaar. Was het maar zo makkelijk: brak voor iedereen op 21 maart maar weer een nieuwe lente aan.
Is veranderen dan echt zo moeilijk? Je zou het haast gaan denken, nu we er iedere week zo mee bezig zijn. Toch: veranderen hoort erbij. Zoveel mensen wisselen van woonplaats, opleiding, baan. Toen wij in Limburg woonden, kwamen we er velen tegen: mensen die werkten bij Rijkswaterstaat of douane, universiteit of marechaussee bijvoorbeeld.
Soms móeten mensen ook wel veranderen, verhuizen, van baan wisselen, een opleiding omgooien, omdat het niet anders kan. Zo zijn er heel wat mensen na de oorlog in Zeist terecht gekomen, uit allerlei delen van het land. Hier was werk, daar niet. En zo gaat het nu wereldwijd. Hier is werk, hier is ruimte van geest, acceptatie van wie je bent. Je verandert van woonplaats, van land en taal zelfs, om te blijven wie je was, een mens die gelukkig kan zijn.
‘We hebben hier geen blijvende plaats’, zei een vriend van vroeger, toen ik hem opzocht in het verpleeghuis. ‘Maar hier ben ik nú gelukkig, hier ben ik gewoon wie ik ben, ook al ben ik voor veel dingen van anderen afhankelijk.’ Ik vind dat bijzonder – maar ook weer niet. Hij blijft net als vroeger meeleven, geld geven aan kerk en andere goede doelen, en genieten van mooie muziek en liturgie. Veranderd, en toch dezelfde. Op weg naar de toekomst van God, de grootste verandering.
Veranderen is leuk? Nou ja, dat is misschien wat veel gezegd, te algemeen. Maar het scheelt als een mens zich niet schrap zet. Wie weet valt het dan verrassend mee.
Het kunstwerk groeit door. Met welke bril kijk jij? Durf je te kijken?
Ter inspiratie lazen we het prentenboek Iedereen zag een kat van Brendan Wenzel. “De kat liep door de wereld met zijn snorharen, oren en poten…” En iedereen zag de kat, maar wat ze zien hangt af van hun ogen (bv. de bij met facetogen), hun positie (bv. de vogel van bovenaf, de vis vanuit het water), hun gevoelens (bv. de angstige muis), …
Je perspectief bepaalt met welke ogen je kijkt, of je durft te kijken en wellicht van blik durft te veranderen, eens een andere bril uitprobeert. Wat zie je dan?
Laatst dacht ik: misschien moet ik een nieuwe bril. Het lijkt alsof ik sommige dingen niet meer zo scherp zie.
Het is de dag na de provinciale staten- en waterschapsverkiezingen en ik rijd over de A28 naar Overijssel. Onderweg een inmiddels bekend beeld: borden met boze leuzen over premier Rutte, omgekeerde vlaggen en strooien bouwwerken die de passant duidelijk willen maken dat er zonder boeren geen eten is. Anderhalf uur later rijd ik Beerze binnen, een buurtschap in de gemeente Ommen. Ook hier direct een bord langs de kant van de weg: iedere dag BBBeter. Zie ik het wel scherp?
Ik probeer een andere bril. Het is de dag na de verkiezingen en ik ben wakker geworden in een ander land. Heb ik het goed gezien? Ik poets m’n brilglazen en ik zie dat de BoerBurgerBeweging zomaar alle 12 provinciehuizen binnen dendert. Dit keer geen boeren met trekkers, maar senatoren. Ik zie ook mensen, boze burgers, die ‘het’ zat zijn. Wat dat ‘het’ precies is, is me niet altijd duidelijk, maar vaak gaat het over stikstof en voor hun beklemmende maatregelen.
Maar wacht eens even. Ik was het eigenlijk toch ook zat? Ik vond toch ook al lang dat ‘het’ zo niet langer kon? Dat de huidige regering zóveel mensen heeft beschadigd en overal mee weg komt – daar maakte ik me toch ook boos om?
Uiteindelijk gaat het altijd om mensen. Besluiten die nu worden genomen, hebben consequenties voor mensen van nu en later. Ik voel teleurstelling in mezelf dat wij als menselijk collectief niet onze stem aan de aarde hebben gegeven. Teleurgesteld, omdat mijn kinderen en wellicht ooit diens kinderen, zullen opgroeien in een wereld die wanhopig naar adem snakt. Ik ben bang dat er bij Amelisweerd alsnog veel, heel veel bomen moeten gaan wijken voor een bredere snelweg. Simpelweg omdat de groene (tegen)stem niet genoeg was. Of heb ik last van kokervisie?
Denkend aan warme zonnestralen en hoge bomen die volop in het blad staan, loop ik twee uur lang over een desolaat kampeerterrein, daar in buurschap Beerze in Overijssel, op zoek naar een kampeerplaats voor de zomervakantie. Voordat ik weer in de auto stap, praat ik nog een tijdje met de vriendelijke campingbeheerder. “Heb jij BBB gestemd?”, vraag ik haar. “Nee”, antwoordt ze. Heb ik weer.
Misschien moet ik de bril van Caroline van der Plas eens proberen. Misschien werpt dat een heel andere blik op de zaak. En als het licht me te fel wordt, is er altijd nog mijn zonnebril als aangenaam filter over de sch(r)ijnende werkelijkheid.
Kijken door de ogen van de ander, het valt me lang niet altijd mee. Misschien moet ik i.p.v. een bril eens andere schoenen proberen.
P.S. Om deze column niet té somber te eindigen, nog een dikke tip. Wil je eens iets héél lekkers proberen… ga dan eens langs bij de lekkerste bril die er bestaat. Als je in de buurt bent.
In dit verhaal gaat het over een blinde man, die door Jezus wordt genezen. Of gaat het over de mensen die de genezing zien, meemaken, maar niet kunnen geloven? Of gaat het over wie die Man is die de blinde geneest? Of gaat het om op welke dag dit gebeurt en of dat eigenlijk wel is toegestaan? Tja, waar gaat het eigenlijk om…?
Na de genezing moet de (eerst) blinde man twee keer vertellen wat er gebeurd is. De farizeeën raken verdeeld in hun interpretatie, hun blik op de werkelijkheid.
Sommige farizeeën meenden: ‘Zo iemand komt niet van God, want Hij houdt zich niet aan de sabbat,’ maar anderen zeiden: ‘Hoe zou een zondig mens zulke tekenen kunnen verrichten?’ Er ontstond verdeeldheid. Daarop vroegen ze aan de blinde: ‘Wat denk jij van die man? Het zijn immers jouw ogen die Hij geopend heeft.’ ‘Hij is een profeet,’ was zijn antwoord.
Johannes 9:16-17
Een aantal mensen besluit dat deze genezing nooit vanuit iets goeds kan voortkomen, aangezien het niet binnen de religieuze kaders gebeurt. Anderen redeneren andersom: er gebeurt iets moois (ziende ogen!), dus dat kan allemaal maar vanuit iets groters/goeds komen. Bijzonder, hoe verschillende mensen eenzelfde verhaal meemaken of horen en er zo’n andere visie op hebben, zo’n andere draai aan geven.
Ook opvallend is hoeveel vragen er gesteld worden in dit verhaal. Tel ze maar eens. Een groot deel van die vragen blijven onbeantwoord of krijgen een voor de vraagsteller onbevredigend antwoord. De antwoorden liggen in het midden. Het is maar net door welke bril je kijkt. Die bril bepaalt welke vragen je stelt, maar ook welke antwoorden je geeft. Die bril bepaalt of jij het goede kunt zien en herkennen, hoe je het leven ervaart.
De vraag voor deze week: “Door welke bril kijk jij?”
Deze week gaat over een ontmoeting die je bijblijft, die je verandert. In denk aan zoveel korte en lange ontmoetingen, iedere dag weer, die een stukje van je dag en daarmee je leven veranderen. Maar eigenlijk moet ik bij deze vraag vooral denken aan alle boeken die ik gelezen heb. Dat zijn er nogal wat… Vooral kinderboeken heb ik verslonden. Die leeservaringen waren vaak een soort ontmoetingen. Met een ander persoon, een andere wereld, een ander perspectief. Die ontmoetingen verander(d)en mijn denken en mijn doen.
Eén zo’n ervaring steekt daar met kop en schouders bovenuit. Dat is mijn (herhaalde) ontmoeting met het boek “Kinderen van Moeder Aarde” van Thea Beckman. Het boek stamt al weer uit 1985, is het eerste deel van een serie van drie en kreeg in haar tijd wisselende recensies (lang leve de Online Bibliotheek waar ik tijdens het schrijven van dit stukje eindeloos verdwaalde in recensies, linkjes en dwarsverbanden).
Even kort: Kinderen van Moeder Aarde is een fictief verhaal over de tijd na een derde wereldoorlog. De Aarde verzet zich tegen de oorlog, kantelt en daardoor smelten de poolkappen. Op Groenland (nu Thule) komt vruchtbaar land tevoorschijn, waar een geweldloze, natuurvriendelijke en gelukkige maatschappij ontstaat. Geregeerd door vrouwen. In een ander deel van de wereld is het Badense Rijk, geregeerd door mannen, hebzucht, macht en geld. In het boek komen deze twee samenlevingen met elkaar in aanraking.
Voor veel mensen gaat het boek over sterke vrouwen, die macht veel vriendelijker en vreedzamer zouden inzetten dan mannen. Dit ligt er inderdaad vrij dik bovenop en ook ik raak geïnspireerd van het zelfbewuste en zelfstandige hoofdpersonage Thura. (Overigens geldt dat voor meer boeken van Beckman, ‘Hasse Simonsdochter’ mag hierbij niet ongenoemd blijven). Toch heb ik het lezen van dit boek nooit alleen zo gericht op de vrouw ervaren. Wat ik vooral las en dacht: “Hier staat het zwart op wit, een stukje van mijn hemel beschreven… Een maatschappij zonder geld (!), waar vriendelijke ruilhandel werkt, geweldloos met elkaar wordt omgegaan en de natuur prachtig en ongerept is.”
Ik denk dat ik het boek in de afgelopen drie decennia al een tiental keer gelezen heb. En elke keer weer raakt het me hoe Beckman zo’n samenleving weet te schetsen. En ik weet, op papier is dat veel makkelijker dan in de realiteit… Maar toch, het doet mij hopen op iets mooi(er)s, het verandert mijn blik op de wereld.
Uiteraard zocht ik naar een fragment uit het boek om dit verhaal kracht bij te zetten. Ik kon het niet goed vinden. En dat klopt ook wel, juist het geheel van het boek (het verhaal, de sfeer, de beschrijvingen in hun context) roepen die verwondering in me op. De serie staat in meervoud in de bibliotheek. Ben je geen lid? Dan mag je ook altijd mijn exemplaar lenen en lezen!
Heb jij wel eens zo’n levensveranderende leeservaring gehad?
Eind vorige maand stond singer-songwriter Nick Mulvey op het podium van zaal Ronda in Tivoli. Ik was erbij. Toen hij Shores of Mona zong, ging er een wereld voor me open.
Happy is the man who breathes in the morning
Gelijk ben ik bij psalm 1- ‘welzalig de mens’ 1; bij de zaligsprekingen – ‘gelukkig ben je’; bij – ‘alles wat adem heeft’ van psalm 146. Bij Paasmorgen?
Treasured is the shining piece in his hand
Ik voel het direct: dit gaat om een eeuwenoude boodschap, aangereikt op de scheiding van land en zee. Is die boodschap voor mij bedoeld? Ik spits mijn oren.
Three times she called to me
Ken je dit verhaal ook? Het is mij vroeger ingeprent. Samuel werd drie keer geroepen. Hij dacht telkens dat het zijn oude leraar Eli was, maar het was God die een boodschap voor hem had.
Carry your fears to the shores of Mona
Ik ben, net als veel andere kerkgangers, opgevoed met het advies om ‘al je zonden naar de Heer te brengen’, want Jezus neemt het voor je op. En dan opnieuw beginnen, goed leven. Maar stel nou dat mijn angsten mijn grootste zonden zijn?
Now it’s the time to set them free
Laat je angsten vrij, opdat jij kunt leven. Een eeuwenoud inzicht, dat mij en jou wordt aangereikt voor ons leven hier en nu. Maar dat gaat zomaar niet. Je moet ze eerst nog onder ogen zien en ertegen vechten.
She’s a fire bird, she a flame for the truth now
Dan blijkt dit beeldje als een vogel – moeder van de schepping, als een vuur voor onderweg, een hulp bij je strijd. Pasen en Pinksteren in een moment.
Diepe waarheid in een wondermooie song. Dankjewel Nick, voor deze inspirerende ontmoeting.
~Douwe
Mona (Ynys Môn) is de oude naam voor het eiland Anglesey, bij de noordwest kust van Wales.
Afgelopen maandag ging ik voor in een uitvaart. Het was druk. Veel gasten waren niet vertrouwd met het geloof. Maar de overledene was een eenvoudig man die zich vol overgave aan zijn levenseinde toevertrouwde. Daarin bracht hij zijn glans op anderen over, zelfs in zijn laatste levensfase. Kunt u de uitvaartdienst eenvoudig houden, was de vraag, maar tegelijk willen we wel een kerkelijke uitvaart. Bewust van de verantwoordelijkheid bereidde ik de uitvaart voort. Als lezing koos ik met de kinderen de lezing van lied 963.
Alleen de liefde kent jouw stem, heeft toegang tot jouw naam. En zij alleen bewaart de zin, geheim van jouw bestaan. Toen jij haar riep, droeg ze jou – haar armen om jou heen – geduldig, zorgzaam, sterk en trouw, door heel het leven heen.
Liedboek, Lied 963
Met de liefde wordt ook God bedoeld wat mij deed denken aan psalm 139. ‘Met al mijn wegen zijt Gij vertrouwd. Ontwaak ik dan ben nog bij U.’
Na afloop wenkte een niet gelovige buurvrouw van één van de kinderen mij. We raakten in gesprek over de dienst. Nieuwsgierig was zij geworden hoe het in de kerk van tegenwoordig aan toe gaat. De dienst was zo anders dan zij zich had voorgesteld. Het wierp een nieuw verstaan op haar blik van God.
Zo word ik zelf ook steeds weer nieuwsgierig naar hoe anderen de 40 dagen beleven en waar door zij veranderen om er zelf door te veranderen en te stralen. Want samen zijn we verbonden. Nieuwsgierigheid wie die ander is en wat hij of zij beleeft is daar volgens mij een wezenlijk onderdeel van.
Helaas zijn wij twee weken geleden op een andere auto gebotst. Gelukkig konden we allevier heelhuids uitstappen, maar de afhandeling levert altijd gedoe op. Gelukkig stonden mijn schoonouders klaar om mijn vrouw, kinderen en bagage te vervoeren, maar was daarna de auto ook meteen vol. Geen plaatsje meer voor mij. Heel bijbels. Gelukkig kon ik via internet een lift regelen; instappen bij een onbekende, terug naar huis. Toen ik instapte was er al meteen een klik en ontstond er een boeiend gesprek. Over opvoeding en geloof, over inlevingsvermogen en openheid, over duurzaamheid en leven, over werk, geaardheid en liefde. Halverwege de rit vertelde Niels dat bij thuiskomst hij zijn spullen moest inpakken voor een korte vakantie. En hij vroeg mij of ik Taizé kende.
Taizé, voor mij de meest bijzondere en gevoeligste plek op aarde. Een plek waar ik door de jaren heen vaak naar terug ben geweest om mijn batterij op te laden. Voor mij een plek vol ervaringen, gesprekken en ontmoetingen. Dat dit onverwachtse en zeer open gesprek in de auto bij Niels mij terugbracht naar Taizé is al een onuitwisbare ontmoeting. En op hun beurt zitten alle ontmoetingen rondom Taizé in mijn vezels, liggen opgeslagen in mijn zijn.
Later stuurde ik Niels een bericht dat er eerst een engeltje op mijn schouder zat, maar dat ik hem daarna kort mocht ontmoeten. En wenste hem een fijne reis.
In de voorbije jaren, ver voor 24 februari 2022, reisden we ongeveer ieder jaar per trein naar het oosten. Lange reizen waren het, soms waren we dagen en nachten onderweg. Zo bezochten we in Oekraïne Lviv, Kiev, Odessa en Simferopol op de Krim. Ook waren we in Minsk in Wit Rusland.
Bijzonder was hoe mensen ons overal gastvrij ontvingen en ons deelgenoot maakten van hun cultuur, hun kunst en hun geloofsbeleving. De kerkdiensten die we er meemaakten, waren heel anders dan we gewend waren, maar we hadden toch een gevoel van verbondenheid.
Uit een kerk in Minsk namen we een cd mee, met daarop het “Onze Vader” van Rimsky Korsakov. Je kunt de muziek hieronder luisteren. Deze zetting zongen we ook vaak met de Thomascantorij. Juist nu ontmoeten niet mogelijk is, ligt in dit gebed ons gevoel van verbondenheid verankerd.
‘Hij is ongelukkig.’ Ik weet nog dat ik dat hoorde, toen ik kind was, over iemand in een rolstoel. Ik snapte het niet. Ik voelde me wel eens ongelukkig, ik wist wat het was. Ik wist ook dat een ander niet zomaar kon zien dat ik me ongelukkig voelde. Hoe zagen ze dat dan, bij deze meneer, dat hij ongelukkig was? ‘Gelukkig’ is die uitdrukking verdwenen, hoop ik. In de loop van de tijd kwamen er andere woorden voor, ‘gehandicapt’, ‘lichamelijk beperkt’, of gewoon zoals het is, ‘hij heeft een dwarslaesie’, ‘mist zijn benen’. Geluk en ongeluk zijn stempels die we niet op een ander kunnen zetten. En dat woord ‘beperkt’ is ook maar beperkt houdbaar.
Het is goed om op taal te letten. Taal stempelt, inderdaad, en willen we dat? De stempelaar kan het heel gewoon vinden, maar wat vindt de bestempelde er zelf van? Het kan iemand best ongelukkig maken, een verkeerd woord. Dat woord is dan een stigma, een litteken, geworden, een wond die zelfs na jaren nog pijn kan doen.
Een woord kan ook van betekenis veranderen. In de taal van de bijbelvertaling van 1951 konden mannen nog ‘ongesteld’ zijn. Vanaf de jaren 1960 toen taboes (‘daar praat je niet over’) voorzichtig doorbroken werden kreeg het woord een eigen betekenis. Het woord ‘ziek’ kwam er al snel voor in de plaats. Maar in de kerk bleven wij er tot 2004, de Nieuwe Bijbelvertaling, mee zitten.
Leven is meegaan met de stroom van de tijd – en de veranderingen durven mee te maken. Ook in de taal.
Jezus gaat zitten bij een bron. Een zogenaamde Jakobsbron. En bij die bron, op een ongewoon tijdstip krijgt Hij water van een Samaritaanse vrouw, waar Hij mee in gesprek raakt. Hij doorbreekt daar in no time een aantal gewoontes. Jezus en de vrouw voeren een heel gesprek over levend water. Met één vraag en Zijn reactie op haar antwoord laat Hij aan de vrouw merken dat Hij haar kent, door en door.
“‘U hebt gelijk als u zegt dat u geen man hebt,’ zei Jezus, ‘u hebt vijf mannen gehad, en degene die u nu hebt is uw man niet. Wat u zegt is waar.’”
Johannes 4: 17,18
Hij kent haar hele geschiedenis, haar hele verhaal. Zij herkent de profeet in Hem, luistert naar wat Hij te vertellen heeft, maar lijkt het niet helemaal te begrijpen. Maar, zegt de vrouw, één ding weet ik wel, de Messias komt een keer. De Verlosser, die zal het échte verhaal komen vertellen! Jezus zegt tegen haar: “Ik ben het, Diegene die waar je nu mee in gesprek bent”.
Daarmee eindigt het gesprek tussen Jezus en de vrouw. Zijn leerlingen komen tussenbeide en vervolgens wordt de hele stad erbij betrokken. Ik blijf denken aan die vrouw. Deze ontmoeting zal haar zeker bijblijven. Ze vertelt het ook overal: “Kom, Hij weet alles van mij!” Dat zal tot daarvoor geen aanbeveling zijn geweest. Maar deze ontmoeting anders, niet oordelend, zelfs (levens-)veranderend, niet alleen bij haar, maar bij vele anderen. Wat een impact!
Voor jou de vraag van de week om over door te denken en praten: Welke ontmoeting blijft jou bij?
Het is niet direct een verandering om van te gaan stralen. Mijn dochter woont tegenwoordig in twee huizen. Haar moeder en ik zijn een tijdje geleden uit elkaar gegaan. Dat maakt wel zo’n beetje alles anders: geen dag ziet er meer hetzelfde uit als daarvoor (zowel voor haar als voor mij). Allerlei aspecten van het leven veranderen zonder dat we daar actief voor gekozen hebben – maar ze zijn nu eenmaal het onvermijdelijke gevolg van het niet meer samenleven onder één dak.
Driemaal in de week is ze bij mij. Maar ik ben in gedachten (meer nog: in mijn hart) de hele week, 24/7, bij haar. Dat is niet veranderd met het opheffen van het gezin. Dat begon op het moment dat ze werd geboren en het zal nooit meer eindigen. En ja, daarvan ga ik wèl stralen.
Henriëtte Roland Holst dicht:
Dit ene weten wij en aan dit een houden wij ons vast in de duistere uren: er is een woord dat eeuwiglijk zal duren, en wie ’t verstaat, die is nooit meer alleen
In mijn hoofd zingt het nog dagelijks: “Jij bent gemaakt om te stralen als een ster!”
Een paar weken geleden deden ruim tachtig kinderen mee met een musical in één dag, over leiding van de theatergroep de Vliegende Speeldoos. Ook onze oudste zoon en nog een aantal andere bekende kinderen deden mee.
En wauw, ik was onder de indruk. Eigenlijk niet eens zozeer van het resultaat (de opgevoerde musical) maar veel meer nog van het proces dat eraan vooraf ging. Hoe de theatermakers geloofden in de kinderen, dit als uitgangspunt namen en de kinderen van daaruit als vanzelfsprekend mee bewogen. Hun plek innamen, dansten, zongen en volledig aanwezig waren. Alsof de acteurs zonder woorden tegen de kinderen fluisterden “Hé, jij daar! Jij bent gemaakt om te stralen, kom op, doe mee!”.
Telkens als dat liedje door mijn hoofd zingt, denk ik daaraan. Hoop ik, dat ik de ander in mijn leven met diezelfde overtuiging kan benaderen: “Hé jij daar! Je bent gekend, gezien. Doe mee!”
Ach, lang niet altijd lukt dat, heel vaak niet. Heb ik de aandacht niet, neem ik de tijd niet, of vertrouw ik misschien niet eens in het stralen van die ander.
“Het is niet jij die de wereld een plaats geeft, maar het is de ander, die jou aanspreekt, appelleert en jou een plaats geeft.”
Emmanuel Levinas
Gelukkig is er ook het weten, het besef dat we als mens hoe dan ook gekend en gezien zijn. Hoe mooi en belangrijk zijn die momenten dat wij als mens elkaar ook echt zien en van daaruit in beweging komen. Te dansen en te zingen. Te stralen, als een ster!
Wanneer ik morgen doodga, vertel dan aan de bomen hoeveel ik van je hield. Vertel het aan de wind, die in de bomen klimt of uit de takken valt, hoeveel ik van je hield. Vertel het aan een kind, dat jong genoeg is om het te begrijpen. Vertel het aan een dier, misschien alleen door het aan te kijken. Verte het aan de huizen van steen, vertel het aan de stad, hoe lief ik je had.
Maar zeg het aan geen mens. Ze zouden je niet geloven. Ze zouden niet willen geloven dat alleen maar een man alleen maar een vrouw, dat een mens een mens zo lief had, als ik jou.
Vorig jaar kregen wij voor onze verjaardag van onze kinderen een verrassend cadeau. Een gitarist zou bij ons thuis een huisconcert komen geven. Wij hoefden alleen maar te zorgen voor publiek.
En zo gebeurde het dat we met onze vrienden op een zaterdagmiddag klaar zaten in de huiskamer, wachtend op wat ging komen. De gitarist, een jonge man, kwam, nam plaats in de kring en voelde zich thuis. Hij speelde niet alleen prachtig, maar nam ons ook mee op zijn reis door een paar eeuwen gitaarmuziek. We genoten ervan met elkaar en nog steeds komt dat gevoel terug als we de cd opzetten die hij ons gaf. ‘Un dia de noviembre’ van de Cubaanse componist Leo Brouwer is het laatste nummer op deze cd.
Voor mij is dit muziek met een verhaal, wat weemoedig, maar niet somber. Warmte en hoop klinken er in door. Hoor jij dat ook?
Een flits van inzicht, een helder moment. Antwoord op vragen in een vastgelopen situatie. Het overkomt je en je kunt er niet over praten. Het overkwam ook mij en ik kan het vertellen met de woorden van Dag Hammarskjöld:
“Ik weet niet wie – of wat – de vraag stelde. Ik weet niet wanneer zij gesteld werd. Ik herinner me niet dat ik antwoordde. Maar eens zei ik JA, tegen iemand – of iets.Vanaf dat moment heb ik de zekerheid dat het leven zinvol is en dat mijn leven, in onderwerping, een doel heeft.”
Dag Hammarskjöld
Het dagboek van Hammarskjöld, “Merkstenen”, werd na zijn dood gevonden. Niemand kende deze verborgen kant van zijn actieve en rijke leven. Ingrijpende innerlijke ervaringen vragen om behoedzaamheid. Je loopt er niet mee te koop. Mozes bedekte zijn gezicht met een doek (Exodus 34:33-35). En Jezus vraagt de leerlingen nog niet te praten over wat ze gezien hebben (Mattheus 17:9).
Midden in het leven opstaan en als nieuw beginnen. Veranderd. Het kan echt.
Onder het huis waarin ik woon is een bodem die ik niet ken. Is het zand, klei, veen? Een grondkaart kan me wijzer maken. Diep onder mijn gedachten zit een basis die ik niet zomaar kan kennen. Dat zijn de stille veronderstellingen. Wat ik van kinds af aan meekreeg, onbewust. Over vrouwen en mannen, over mensen uit andere culturen, over geld en geluk.
Ook over God. In die oude basis zit vast een stoere God. ‘In God is geen verandering, geen zweem van ommekeer’, staat ergens in de bijbel. ‘Hij is een rots, een sterke vesting.’ ‘Alles om Hem heen verandert, maar hij zelf verandert niet’, zingt een oud lied. Dat geeft houvast. Maar tegelijk: het is beeldende taal, die ook wat benauwd kan maken. Want als ik verander, en de kerk, en de manier waarop we de bijbel lezen – ben ik dan goed bezig?
In deze tijd wankelt het beeld van God. Want Jezus zelf wankelt. Deze kwetsbare man die op zijn 33ste om het leven gebracht wordt, daar is niets rotsvasts aan. Met Jezus vallen de stoere beelden van God omver. God lijdt mee met de kwetsbaren, hij is een van de inwisselbare mensen. Een van de slachtoffers van geweld op deze wereld. Hij keert het beeld van God om. Niet de sterke, maar de zwakke, niet de boze, maar degene die de mens aankijkt met een hart van ontferming.
En dan lees ik door. Hoe in de hele bijbel ook God zich laat kennen als een bewegelijke kloek met kuikens, als een moeder die haar kind de borst geeft, als de Eeuwige die wandelt in de tuin, de Verborgene die toch ook dichtbij is. Hoe Die herkend wordt, aan het meest veranderlijke wat er is, de Wind, de Adem, de Geest.
In Mattheüs 17:1-9 staat een verhaal over Jezus die, samen met een paar leerlingen, een berg op klimt en daar een (levens-) veranderende ontmoeting heeft. Hier lees je het hele verhaal.
Petrus was nog niet uitgesproken of een stralende wolk overdekte hen, en uit de wolk klonk een stem: ‘Dit is mijn geliefde Zoon, in Hem vind Ik vreugde. Luister naar Hem!’
Mattheüs 17:5
Jezus heeft hier op deze berg een bijzondere ontmoeting met Mozes en Elia en krijgt een bevestiging van zijn Vader. Dit verandert Hem volkomen: Hij gaat er zelfs van stralen! Ook zijn leerlingen zijn er hevig van onder de indruk.
Zo’n ervaring op een bergtop (in je leven) kun ook jij nodig hebben om de dalen op andere momenten door te komen. Een ervaring waar je met de woorden van nu ‘in je kracht gezet wordt’, waar je van gaat stralen! De vraag om deze week op te kauwen is dan ook: Waar ga jij van stralen?
Thuis ontdekten wij dat nee zeggen soms geleidelijke verandering teweegbrengt. We herinnerden ons een gesprek met vrienden ruim 6 jaar geleden waarin wij het standpunt innamen: “een stukje vlees, dat hoort toch echt bij elke avondmaaltijd. “
En nu, jaren later, ontdekken we dat we grotendeels vegetarisch eten. Gewoon, omdat we steeds meer nee zijn gaan zeggen en alternatieve ‘ja’s’ zijn gaan zien. We zien nu in ons dagelijks leven terug hoe onze blik op de wereld is veranderd.
Een hele week vanuit verschillende invalshoeken nagedacht over ‘waar zeg jij nee tegen?’. En jij?Hoe werkt deze vraag bij jou door? Met wie raakte jij erover in gesprek?
Morgen een nieuwe vraag van de week. Nu eerst nog die mens in de spiegel..!
Michael Jackson – Man in the mirror
I’m gonna make a change For once in my life It’s gonna feel real good Gonna make a difference Gonna make it right
I’m starting with the man in the mirror I’m asking him to change his ways And no message could’ve been any clearer If you wanna make the world a better place Take a look at yourself and then make a change
We danken, voor de kans om nee en ja te zeggen, de ander de kans te geven daartoe. Danken voor de mensen die ja zeiden tegen ons, en die we nu missen. Danken voor het ja dat we mogen zeggen tegen God, elkaar, de ander.
We bidden voor mensen die zo vaak een nee horen, in de woorden of de ogen van een ander. Die niet mee mogen doen, om een reden die ze niet horen maar wel kunnen raden. Dat ze ook een Ja horen, een Ja van liefde, van vertrouwen, een blik van erkenning, aanvaarding.
En we bidden voor wie zo moeilijk nee kunnen zeggen tegen dat wat hen of anderen schaadt. Voor wie zich in de greep voelt van een dwang, een neiging, geboeid door boosheid, voor wie zich te zwaar beproefd voelt. Dat ze bevrijding ervaren, de stem van liefde, van trouw, een Ja dat hen aan henzelf terug kan geven.
Voor deze wereld bidden we. Dat er steeds weer en overal een Ja geroepen wordt tegen het leven, tegen de toekomst, een Ja voor vrede en vrijheid, een Ja voor genoeg is genoeg.
En dat het Nee gehoord wordt, het Nee tegen vernieling, beschadiging, plundering. Dat het Nee klinkt tegen alles wat uw schone wereld bevuilt en bevlekt.
God, koester en verwarm de hoop in ons, dat er een tijd zal zijn aan angst en pijn voorbij. Dat er een tijd zal zijn aan vijandschap en strijd voorbij. Voor de weg die we gaan, deze 40 dagen, in alle veranderingen, dat de hartenklop van Uw liefde ons geleidt
Guy Wijnen is mede-oprichter van de Kwekerij in Amsterdam. Op deze ontmoetingsplaats voor millennials worden ‘bloeiklassen’ georganiseerd waarin samen gezocht wordt naar zingeving en verdieping.
Ik was er een paar keer, voor een vergadering van heel andere orde, en werd getriggerd door al die jonge mensen, die de richtingwijzers van het christelijk geloof niet meer (volledig willen/kunnen/…) volgen en toch zoeken naar die Gids, die verdieping van het leven.
In deze podcast een boeiend gesprek over levenskeuzes. Waar zeg je ja tegen, waar zeg je nee tegen. Overkomen keuzes je, of zijn het bewuste momenten? En hoe verhoudt zich dat tot christelijke waarden en identiteit?
Een aanrader voor even een moment van eigen reflectie. Wat blijft er bij jou hangen?
Veranderen en keuzes maken heeft ook te maken met evenwicht. Wij bewegen ons tussen hemel en aarde, God en mensen, goed en kwaad, licht en donker. Waar het evenwicht is verstoord ontstaat behoefte aan verandering om weer in balans te komen. Ieder mens balanceert op zijn eigen plekje, vanuit een heel eigen standpunt.
Voor mij mag er meer evenwicht komen in het opnemen van nieuws vanuit de wereld en me richten tot de wereld van God. De manier om dat te doen zie ik voor me. Af en toe lukt het om daarin een stap te zetten.
Tijgertje loopt bedroefd naar de rand van het woud. Voor de zoveelste keer is hij gepest, geslagen en is er KEIHARD om hem gelachen. “Zullen we jou eens flink te grazen nemen?”, hadden ze gevraagd. Kan hij er wat aan doen dattie geen nee kan zeggen? Vanaf zijn allereerste begin is dat al zo geweest. Altijd maar ja knikken en je best doen om anderen te pleasen. Tijgertje voelt aan de buil op zijn kop en denkt aan zijn pap en mam. Die gingen als eerste tijgers in dit woud wonen en wilden voorbeeldig zijn.
Een tijger is geen leeuw, denkt tijgertje. Maar toch moet ik leren ‘nee’ te zeggen of te schudden. Al is het maar een beetje, of af en toe. Hij knikt instemmend bij dit idee. Dan komt hij bij het hoge gras aan de rand van het woud, daar waar de rivier nog snel stroomt en over de rotsen ruist. Wilde bloemen overal en de geluiden van kleine dieren klinken vredig in z’n oren.
“Het is een heel karwei, maar het hoeft niet in een keer.”
“Ik begrijp je volkomen”, zegt de giraf-die-best-veel-weet. Een beetje onhandig spreidt ze haar voorpoten en buigt ze haar nek naar de grond. Terwijl ze tijgertje recht in de ogen kijkt, zegt ze: “Maar jouw gebrek is goed te verhelpen, ook al kost het wat tijd.” Tijgertje wil van ongeloof met z’n kop schudden, maar ja… Dus knikt hij plechtig.
“Laat de liefde in je hart groeien. Ga wat meer van jezelf houden. Je bent het zeker waard. Het is een heel karwei, maar het hoeft niet in een keer. Je kunt het leren door met een kleine nee te beginnen. De grote NEE komt later dan vanzelf”. De vriendelijke bruine ogen geven tijgertje een knipoog.
Terug in het woud voelt tijgertje aan zijn nek. Het lijkt alsof hij zijn kop al een beetje heen en weer kan schudden. Yes!
Ik sprak haar in een protestantse kerk in Limburg. Je hoorde zo: die is niet van hier. Zestig jaar terug kwam ze naar deze streek, met haar man, toen een jong stel van 21, uit de buurt van Dordrecht. Goed gereformeerd, getrouwd een dag voor de verhuizing naar het verre roomse zuiden.
‘Zo, dan is er best veel veranderd, sinds u hier kwam.’
‘Ik ben ook veel dingen wel anders gaan zien’, reageerde ze.
De oude tegenstelling hervormd-gereformeerd sneuvelde daar in het Zuiden al snel. Het wantrouwig kijken naar de ‘roomsen’ had plaatsgemaakt voor een gevoel van verbondenheid: we zijn samen gelovigen, ieder in een eigen stijl. In deze protestantse gemeente doet ook een groep christenen met vluchtelingachtergrond mee, uit Azië, Iran, Irak. Zo kwam weer een heel andere wereld de kerk binnen. De gastvrijheid straalde er van af.
Ja, er kan veel veranderen. Dat betekent dat je ook zo nu en dan anders moet leren kijken. Als dat je lukt, verander je mee. Waar ogen en oren en harten openstaan, veranderen gesloten deuren in nodigende poorten.
1Daarna werd Jezus door de Geest meegevoerd naar de woestijn om door de duivel op de proef gesteld te worden. 2Nadat hij veertig dagen en veertig nachten had gevast, had hij grote honger. 3Nu kwam de beproever naar hem toe en zei: ‘Als u de Zoon van God bent, beveel dan die stenen in broden te veranderen.’ 4Maar Jezus gaf hem ten antwoord: ‘Er staat geschreven: “De mens leeft niet van brood alleen, maar van ieder woord dat klinkt uit de mond van God.”’ 5Vervolgens nam de duivel hem mee naar de heilige stad en zette hem op het hoogste punt van de tempel. 6Hij zei tegen hem: ‘Als u de Zoon van God bent, spring dan naar beneden. Want er staat geschreven: “Zijn engelen zal hij opdracht geven om u op hun handen te dragen, zodat u uw voet niet zult stoten aan een steen.”’ 7Jezus antwoordde: ‘Er staat ook geschreven: “Stel de Heer, uw God, niet op de proef.”’ 8De duivel nam hem opnieuw mee, nu naar een zeer hoge berg. Hij toonde hem alle koninkrijken van de wereld in al hun pracht 9en zei: ‘Dit alles zal ik u geven als u voor mij neervalt en mij aanbidt.’ 10Daarop zei Jezus tegen hem: ‘Ga weg, Satan! Want er staat geschreven: “Aanbid de Heer, uw God, vereer alleen hem.”’ 11Daarna liet de duivel hem met rust, en meteen kwamen er engelen om voor hem te zorgen.
“Nee!” Letterlijk zegt Jezus het niet in dit verhaal. En toch, drie keer geeft Hij een weerwoord. Een nee, gestoeld op kennis, op (levens-)wijsheid. Een nee tegen aantrekkelijke, verleidelijke voorstellen. Een nee tegen datgene wat Hem af zal houden van het pad dat Hij wil/moet lopen.
En jij? Waar zeg jij nee tegen? Ga je mee deze week, met deze vraag in je achterhoofd?
Momenten van verandering in je leven. Kun jij ze aanwijzen? Wat ging er aan vooraf? Wat volgde erna? Wie was erbij betrokken? De komende weken elke week een Vraag van de Week om over een stukje hiervan na te denken. Terugblikken, kijken naar het nu en vooruitzien naar de toekomst.
Op mijn werk ben ik bezig met het schrijven van een onderzoeksvoorstel. Ik werk als docent-onderzoeker binnen de Master Speltherapie. Wat speltherapie inhoudt kun je hier zien (klik). In ons onderzoek willen we op zoek naar de verandermomenten binnen het therapieproces. Waar zitten die sleutelmomenten? Wat gaat eraan vooraf? Wat is er nodig voor verandering?
Soms is die verandering heel erg ‘pats-boem’. Inééns is het er! Het kwartje valt, de last valt van de schouders, de emotie is eraf. Vaak ook is die verandering gradueel. Gaandeweg leer je omgaan met gevoelens, ontdek je andere gedragingen, deal je met ervaringen van alle dag.
Dat doet me denken aan het lied naar Jesaja 43:18-19
Blijf niet staren op wat vroeger was Sta niet stil in het verleden Ik, zegt Hij, ga iets nieuws beginnen Het is al begonnen, merk je het niet?
Lied 809, Huub Oosterhuis
Het is al begonnen, de verandering is al gaande. We mogen instappen op de stroom, meebewegen, opletten en uitkijken naar. Het nieuwe is al in ontwikkeling! Merk jij het al?
Deze periode van 40 dagen voorafgaand aan Pasen gaan we opnieuw mee in de cyclus van uitkijken naar, bezinnen, verlangen en verwachten. Dit jaar rondom het thema “Verander je mee?!”
Ik vroeg voor de verandering eens aan ChatGPT wat verandering eigenlijk is. De AI vertelt me dat verandering verwijst naar een proces van wijzigen, aanpassen of transformeren van iets naar een andere staat of conditie. Dat er heel veel niveaus van verandering zijn, dat het zowel positief als negatief kan uitwerken. Maar voor mij sprong het meest in het oog, vrij geparafraseerd: “Verandering is een inherent onderdeel van het leven en kan niet altijd worden vermeden of voorspeld. Je kunt maar beter leren flexibel te zijn en mee te bewegen, wil je gelukkig zijn in je leven”
Ik hou er wel van om na te denken over de vraag waarom we/ik de dingen doen zoals we ze doen. Te proberen hoe het is als dingen anders gaan, als ik zelf andere dingen kan doen. Afwisseling, iets nieuws proberen. En toch doe ik het ook erg goed op routine, regelmaat, het herkenbare. Het thema “Verander je mee?” roept dan ook verschillende dingen op. – Weerstand (Waarom moet ik veranderen? Met wie zou ik mee moeten veranderen?) – Nieuwsgierigheid (Yes! Ik stap in, wat gaan we doen? Doen we het samen!?); – Onrust (Wat gaat er allemaal gebeuren? Raak ik mijn houvast kwijt?); – Verlangen (Alles is mogelijk! Kunnen we het leven mooier/beter/boeiender maken?) en vul maar in.. Wat roept het thema bij jou op?
De komende 40 dagen gaan we elke week van vrijdag tot vrijdag kauwen op een “Vraag van de Week”, gebaseerd op een Bijbelgedeelte onderweg naar Pasen. Op zondagmorgen in de Noorderlichtgemeente denken we ook met elkaar na over die vraag. Van harte welkom! Ga je hier mee in gesprek met woord, beeld, gedachten en met elkaar? Laat het vooral even weten in een reactie!
~Myrthe
Jouw bijdrage rondom de vraag van de week, die op vrijdag wordt geïntroduceerd, is van harte welkom! Mail jouw pakkende, beknopte bijdrage (beeld, muziek, tekst, poëzie, of iets heel anders… ) vooral naar info@40dagentijd.org of naar Myrthe). Fijn als je meedoet!
