Deze afbeelding is van Marja van ’t Wel en heeft als titel “vreugde”.Wij zijn mensen, verbonden met andere mensen. Sociale structuren, familie, vrienden, werkleven, kerk, land, volk. Zoveel verbanden waarin ieder mens een eigen plaats inneemt. Waarin mensen elkaar ontmoeten, elkaar dragen en soms ook laten vallen.
“Ontmoeting
raakt
verlicht
geeft vreugde”
Een ingrijpende ontmoeting kan iets in beweging zetten. Je oriëntatie verandert. Je maakt andere keuzes. Misschien pas je niet meer binnen bestaande structuren. Je valt eruit. Een evenwicht is verstoord. Jij als veranderd mens zoekt opnieuw verbinding met je omgeving. Als dat eenzaam of onveilig voelt kunnen woorden van Clara van Assisi helpend zijn:
“Wat je houvast is
blijf daaraan vasthouden.
Wat je doet
blijf dat doen.
Laat niet los,
loop snel en lichtvoetig,
zonder je voeten te stoten,
zonder stof op te gooien.
Veilig, blij en opgewekt.
Ga bedachtzaam je weg
en geniet er intens van.”
Vreugdevol op weg tussen houvast en verandering in.
De mensenzoon moet omhoog worden geheven, zodat iedereen die gelooft, in Hem eeuwig leven bezit.
Johannes 3:14b.15
‘Ik heb een meditatie bij het hongerdoek van Haïti geschreven.’ Zo begroette mij een collega toen wij elkaar tegenkwamen. Hij was een keer in onze gemeente op bezoek geweest en werd toen getrakteerd op een lekkere Haïtiaanse maaltijd. Dat was blijven hangen. En daarom legde hij die link tussen het bijzondere doek en mij. En hij vertelde mij over dit doek:
“Het doek stamt uit 1982 en is gemaakt door Jacques Chéry. Hij laat ons door zijn ogen kijken naar de werkelijkheid van zijn land en naar het lijden en sterven van Jezus Christus. Uit de verbinding van beiden komen indrukwekkende beelden voort, waarin het oude verhaal in onze tijd tot leven komt. Wat voor ons, als westerse kijker bijzonder opvalt is, dat de meeste figuren gekleurd zijn. Ook Jezus is een donker gekleurde man. Hij staat symbool voor de lijdende mens, maar hij is ook de Zoon van God die bevrijdt.
Op het hongerdoek hangt Jezus niet aan een kruis, maar aan een boom – een oud symbool dat diep raakt. Deze boom is geworteld in de rampen van deze wereld: natuurgeweld, oorlog en vlucht. Maar in elk van de rampen zit ook een stukje hulp en medemenselijkheid verborgen.”
Zover mijn collega. Als wij deze week met elkaar uit de Bijbel over de laatste dagen van Jezus op aarde lezen, dan horen wij niet alleen een oud verhaal, maar een symbool voor de werkelijkheid van onze wereld, waarin iets van Gods liefde zichtbaar kan worden. Ik ben benieuwd welke link wij tussen het leven van nu en de woorden uit de bijbel leggen.
Eén van de meest indringende boeken die ik ooit las, was het boek ‘Diepe Rivier’ van Shusaku Endo. Hij was een Japanse schrijver die schreef op het raakvlak van geloof, cultuur en interreligieuze thematiek.
Het boek gaat over een priester die al in zijn studententijd een paria was door de vragen die hij stelde en de ongemakkelijkheid die hij ervoer in relaties. Hij noemt God, waarmee hij voortdurend in strijd ligt, de Ui. Hiermee verwijzend naar het gegeven dat God achter elke schil weer een ander perspectief geeft. Een paria blijft hij ook in zijn priesterschap.
Uiteindelijk vinden we de priester terug aan de Ganges, een heilige rivier in India. Gekleed in de armoedige kleding van die streek, besteedt hij zijn leven om zieken en gewonden naar de Ganges te dragen om zich te baden (een heilig ritueel). Dat doende wordt hij op een dag vermoord. In de wetenschap dat hij de dienstbaarheid die de Ui van hem vroeg, beantwoord heeft.
Nu heeft dienstbaarheid vele kleuren. Het boek ‘Diepe rivier’ leert mij dat dienstbaarheid zich uitstrekt naar mensen die geen stem hebben, geen aanzien ook, en over religieuze grenzen. Niet dat we de manier van leven van de hoofdpersoon moeten of kunnen overnemen. Dienstbaarheid begint dicht bij huis. Maar zeker is dat voor onze dienstbaarheid inspiratie nodig is. Deze week vond ik die inspiratie in het Taizelied ‘Meine hoffnung und meine freude’
Jezus heeft er enerverende weken op zitten. Hij heeft wonderen gedaan, verhalen verteld, uitleg gegeven, gebeden, kilometers gelopen, gevaren, duizenden mensen ontmoet… Nu gaat Zijn verhaal toe naar de afronding (of de herstart?): Hij gaat Jeruzalem binnen.
Heel veel mensen hebben inmiddels van Jezus gehoord of laten zich opzwepen door de menigte en hun wens tot verandering. Jezus gaat de stad binnen op een ezel. Twee eeuwen daarvoor was dat al voorzegd door Zacharia:
Juich, vrouwe Sion, Jeruzalem, schreeuw het uit van vreugde! Je koning is in aantocht, bekleed met gerechtigheid en zege. Nederig komt hij aanrijden op een ezel, op een hengstveulen, het jong van een ezelin.
Zacharia 9:9
Een nederige, zachtmoedige koning. Maar hopen de mensen daar eigenlijk wel op? Ach, we kennen het verhaal. De realiteit valt tegen, past niet in de plaatjes, de verwachtingen.
Hoe zit het met jou? Waar hoop jij op?
(Wil jij daar iets van delen in deze laatste week voor Pasen? Woord, beeld, muziek is van harte welkom!)
Ieder jaar is het weer kiezen: welke lezingen gaan we horen in de Paasnacht? De oude liturgie van de Paaswake heeft 12 bijbellezingen, van Genesis door tora en profeten heen, via de brieven naar het Paasevangelie. In een kloosterkerk trekken ze daar gerust drie uur voor uit, of zelfs een hele nacht, maar in een gewone gemeente selecteren we, knippen we er stukjes uit, het is toch mooi als we na een ruim uur klaar zijn. Morgen komt de Paasmorgendienst toch ook nog! Trouwens, ook wie ze alle 12 leest krijgt een beperkte selectie, met veel knipwerk.
En zo komt het dat ik alle jaren de lezing uit Ezechiël 36 over het hoofd zag. Vier verzen, over mensen die een ander hart krijgen, mooi, maar het is nóg weer een beeld van een mens erbij. Totdat ik dit jaar eerder begon, in de verzen die niet in het rooster staan:
Mensenkind, profeteer tegen de bergen van Israël, zeg tegen de bergen en tegen de heuvels, tegen de rivierbeddingen en tegen de dalen: “Dit zegt God, de HEER: bergen van Israël, jullie bomen zullen weer uitlopen en vrucht dragen voor mijn volk Israël, want hun komst is ophanden. Ik zal mij naar jullie toewenden, en jullie zullen weer worden bewerkt en ingezaaid. Ik zal veel mensen op je laten wonen, heel het volk van Israël, en de steden zullen weer worden bewoond, de puinhopen weer worden opgebouwd. Er zullen veel mensen en dieren op je wonen, en ze zullen talrijk en vruchtbaar zijn.”
Ezechiël 36, fragmenten van vers 1-11
Schokkend haast, hoe direct de profeet de ‘natuur’ aanspreekt. Dat woord bestaat helemaal niet in de bijbel – het gaat hier over alles wat ons omgeeft, waar wij deel van uitmaken, die hele bewoonbare wereld, de hof van Eden en alles wat zich daaromheen gevormd heeft. God zelf beurt de bergen en heuvels, bomen en rivieren op: jullie doen weer mee in het grote geheel. Niet verpletterd meer door laarzen, door verwoesting, maar verzorgd, vruchtbaar, levengevend, ontvangend, delend.
De Mens in het Midden, dat was lange tijd de manier om de bijbel te lezen. En van de mens dan vooral de ziel die gered moest worden. Dan is zo’n lezing als deze schokkend: de profeet ziet alles als in één beeld, en als hij iets moois wil schilderen doet alles mee. Het helpt mij om de psalmen die zingen van bomen, rivieren, bergen beter te begrijpen. Het is niet ‘maar beeldspraak’, maar het is een manier van kijken die de mijne wil veranderen. Zie je het landschap? Soms pijnlijk gekwetst, schuldig door de veldslagen, de massamoorden, de vernietiging – als het aan God ligt gaat dat voorbij. Ook dat is de bijbel, op weg naar Pasen. Verander je blik, kijk anders, zegt dat oude boek.
En ja, ik zie er ook beelden bij die eerder bij Goede Vrijdag stilstaan. De verwoeste olijfbomen op het land van Palestijnse bomen, de steden in Oekraïne die niemandsland zijn geworden. Dan wens ik dat die stem weer klinkt: ‘Mensenkind, roep tegen de bergen, de rivieren, de dalen, de verwoeste steden…’
